آیه 46 سوره ذاریات

وَ قَوْمَ نُوحٍ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً فاسِقِينَ (46)

وَ قَوْمَ نُوحٍ مِنْ قَبْلُ‌: و هلاك كرديم قوم حضرت نوح عليه السّلام پيش از امم مذكوره معذبه، يا در قصه قوم نوح پيش از اين مر اهل عبرت را، إِنَّهُمْ كانُوا:

بدرستى كه ايشان بودند، قَوْماً فاسِقِينَ‌: گروهى بيرون رفتگان از ايمان به سبب كفر و طغيان؛ و پس از اتمام حجت بر آنان و ازدياد عناد ايشان، خداى تعالى آنها را در آبى كه تمام عالم را فرا گرفت و مدت طوفان شش ماه طول كشيد همه را هلاك فرمود غير از كسانى كه در كشتى بودند نجات يافتند.

تبصره: براى تذكر و عبرت، خداى تعالى پنج قوم از امم گذشته را كه مبتلا به عذاب استيصال شدند اشاره به آنها فرمود تا امت پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله تأمل نموده از مخالفت فرامين الهى بيانديشند و خود را از هلاكت دنيا و آخرت به سبب اطاعت و عبادت نجات دهند.

حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در نهج البلاغه فرمايد: عباد اللّه اين الذين عمروا فتعموا و علموا ففهموا و انظر و افلهوا و سلموا فنسوا مهلوا و العيوب المسخطه يا اولى الابصار و الاسماع و العافية و المتاع هل من مناص او خلاص او معاذ او ملاذ او فرار او

جلد 12 - صفحه 279

محار ام لا «1».

اى بندگان خدا كجايند آنانكه عمر داده شدند پس زيستند به ناز و نعمت، و تعليم گرديده شدند پس فهم كردند به فطنت سليمه، و مهلت داده شدند پس غفلت ورزيدند و اعراض نمودند، و سالم گردانيده شدند از آفات پس فراموش كردند تذكرات را، مهلت داده شدند مدت طولانى و عطا شدند به نعمت زمان بسيار و ترسانيده شدند به عذاب دردناك و وعده داده شدند به نعم بزرگ بى‌پايان. حذر كنيد از گناهانى كه اندازنده‌اند به هلاكت و از عيبهاى خشم آرنده حضرت عزت اى صاحبان ديده بينا و گوشهاى شنوا و صاحبان عافيت و متاع دنيا. آيا هيچ گريزى هست از امر خداى تعالى يا هيچ خلاصى هست از عقوبت اخرى يا هيچ پناهى يا گريزگاهى هست يا هيچ فرارگاهى يا پناه‌گاهى هست يا نيست. (چون نيست پس بترسيد).

وَ فِي مُوسى‌ إِذْ أَرْسَلْناهُ إِلى‌ فِرْعَوْنَ بِسُلْطانٍ مُبِينٍ (38) فَتَوَلَّى بِرُكْنِهِ وَ قالَ ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ (39) فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِّ وَ هُوَ مُلِيمٌ (40) وَ فِي عادٍ إِذْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيمَ (41) ما تَذَرُ مِنْ شَيْ‌ءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ إِلاَّ جَعَلَتْهُ كَالرَّمِيمِ (42)

وَ فِي ثَمُودَ إِذْ قِيلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِينٍ (43) فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَ هُمْ يَنْظُرُونَ (44) فَمَا اسْتَطاعُوا مِنْ قِيامٍ وَ ما كانُوا مُنْتَصِرِينَ (45) وَ قَوْمَ نُوحٍ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً فاسِقِينَ (46)

ترجمه‌

و نيز در قصّه موسى آيتى است هنگاميكه فرستاديم او را بسوى فرعون با حجّت و معجزه‌اى روشن‌

پس برگشت با اركان دولتش و گفت ساحر است‌

جلد 5 صفحه 68

يا ديوانه‌

پس گرفتيم او و لشگريانش را پس افكنديمشان در دريا با آنكه او بود سزاوار ملامت‌

و در قوم عاد وقتى كه فرستاديم بر آنها باد بى‌خير هلاك‌كننده را

وا نميگذارد چيزى را كه وزيد بر آن مگر آنكه ميگرداندش چون استخوان پوسيده‌

و در قوم ثمود وقتى كه گفته شد بآنها برخوردار و كامياب شويد تا مدتى معيّن‌

پس سركشى كردند از فرمان پروردگارشان پس گرفت آنها را صاعقه با آن كه نگاه مى‌كردند

پس قدرت نداشتند بر ايستادن و نبودند انتقام كشندگان‌

و هلاك كرديم قوم نوح را پيشتر همانا آنها بودند گروهى متمرّد و نافرمان.

تفسير

خداوند متعال چنانچه در ديار قوم لوط آيتى براى عبرت مردم باقى گذارد در قصّه حضرت موسى با فرعون هم موجبات عبرت خلق را فراهم فرمود وقتى كه او را با عصا و يد بيضاء و ساير معجزات مبعوث بر فرعون و قوم او فرمود و او براى اعتماد بر عسكر و لشگر و مال و منال خود روى گرداند از ايمان به آنحضرت يا اعراض نمود از قبول ايمان باو و رو گرداند با اقوام و عساكرش و بنابر اين باء در بركنه براى سببيّت يا معيّت يا تعديه است ولى مشوّش شد و سخنى گفت كه بميزان عقل راست نيايد چون گفت اين شخص ساحر است يا ديوانه در صورتى كه اگر كسى ساحر باشد بايد دانا و زيرك باشد نه ديوانه و بيعقل و اگر ديوانه و بيعقل باشد ساحر نميشود و خدا بتفصيلى كه مكرّر ذكر شده او و لشگريانش را مأخوذ بگناهشان كرد و در دريا غرق فرمود با آنكه او ملامت ميكرد خود را بر مخالفت با حضرت موسى در وقتى كه عذاب منجز شده بود و پشيمانى سودى نداشت يا مستحق ملامت و توبيخ بود بر معاصى سابقه خود و نيز آيتى است در ملاحظه حال قوم عاد كه مخالفت با حضرت هود نمودند و خداوند آنها را بباديكه مانند شخص عقيم بى‌ثمر و فائده بود يا مواليدى براى ذى روحى باقى نگذارد مبتلا فرمود كه همه را هلاك كرد و بهر چه ميرسيد از انسان و حيوان و نبات آنرا خاكستر ميكرد و نيز آيتى است در قوم ثمود وقتى كه حضرت صالح بآنها وعده عذاب داد و فرمود برخوردار شويد از زندگانى دنيا تا سه روز و اين بعد از آن بود كه ناقه را عقر نموده بودند و بعدا هم پشيمان نشدند و توبه نكردند تا بصاعقه آسمانى كه در روز بر آنها

جلد 5 صفحه 69

نازل شد با آنكه آنرا مشاهده مينمودند گرفتار شدند و بهلاكت رسيدند و ديگر قدرت بر قيام و دادستانى و يارى نمودن با يكديگر در دفع عذاب را پيدا نكردند و پيش از اينها قوم نوح عليه السّلام را خداوند غرق و هلاك فرمود چون فاسق و فاجر و كافر بودند و شرح اين قصص مكرر ذكر شده است.

وَ قَوم‌َ نُوح‌ٍ مِن‌ قَبل‌ُ إِنَّهُم‌ كانُوا قَوماً فاسِقِين‌َ (46)

و قوم‌ نوح‌ ‌از‌ پيش‌ ‌از‌ اينها بودند بدرستي‌ ‌که‌ ‌آنها‌ بودند قومي‌ فاسقين‌ ‌در‌

جلد 16 - صفحه 283

جاي‌ ديگر ميفرمايد.

وَ أَنَّه‌ُ أَهلَك‌َ عاداً الأُولي‌ وَ ثَمُودَ فَما أَبقي‌ وَ قَوم‌َ نُوح‌ٍ مِن‌ قَبل‌ُ إِنَّهُم‌ كانُوا هُم‌ أَظلَم‌َ وَ أَطغي‌ النجم‌ ‌آيه‌ 51 ‌الي‌ 52 معلوم‌ مي‌شود ‌که‌ قوم‌ نوح‌ ‌از‌ جميع‌ طبقات‌ كفار و مشركين‌ طغيان‌ ‌آنها‌ و ظلم‌ و اذيت‌ ‌آنها‌ بيشتر و بالاتر بوده‌ زيرا نهصد و پنجاه‌ سال‌ ‌آنها‌ ‌را‌ دعوت‌ فرمود فقط حدود هفتاد نفر ‌از‌ فقراء ‌به‌ ‌او‌ ايمان‌ آوردند و نوح‌ و ‌اينکه‌ مؤمنين‌ ‌در‌ فشار ‌اينکه‌ مشركين‌ و كفار گرفتار بودند و سر ‌تا‌ سر دنيا ‌را‌ پر كرده‌ بودند و لذا موقعي‌ ‌که‌ عذاب‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ نازل‌ شد تمام‌ اهل‌ دنيا هلاك‌ شدند و كره زمين‌ زير آب‌ رفت‌ فقط نجات‌ ‌براي‌ اهل‌ كشتي‌ نوح‌ و مؤمنين‌ و حيواناتي‌ ‌که‌ ‌در‌ كشتي‌ بودند ‌بود‌ ‌که‌ امريه‌ صادر شد ‌بر‌ نوح‌ ‌که‌ ميفرمايد حَتّي‌ إِذا جاءَ أَمرُنا وَ فارَ التَّنُّورُ قُلنَا احمِل‌ فِيها مِن‌ كُل‌ٍّ زَوجَين‌ِ اثنَين‌ِ وَ أَهلَك‌َ إِلّا مَن‌ سَبَق‌َ عَلَيه‌ِ القَول‌ُ وَ مَن‌ آمَن‌َ وَ ما آمَن‌َ مَعَه‌ُ إِلّا قَلِيل‌ٌ هود ‌آيه‌ 42.

وَ قَوم‌َ نُوح‌ٍ مِن‌ قَبل‌ُ ‌که‌ اول‌ عذابي‌ ‌که‌ نازل‌ شد و عموميت‌ پيدا كرد عذاب‌ اين‌ها ‌بود‌ ‌که‌ بكلي‌ ‌از‌ قابليت‌ هدايت‌ افتاده‌ بودند و ديگر ‌در‌ نسل‌ ‌آنها‌ ‌هم‌ مؤمن‌ پيدا نمي‌شد چنانچه‌ ميفرمايد:

وَ أُوحِي‌َ إِلي‌ نُوح‌ٍ أَنَّه‌ُ لَن‌ يُؤمِن‌َ مِن‌ قَومِك‌َ إِلّا مَن‌ قَد آمَن‌َ هود ‌آيه‌ 35 و حضرت‌ نوح‌ ‌هم‌ عرض‌ كرد ‌در‌ پيشگاه‌ الهي‌ وَ قال‌َ نُوح‌ٌ رَب‌ِّ لا تَذَر عَلَي‌ الأَرض‌ِ مِن‌َ الكافِرِين‌َ دَيّاراً إِنَّك‌َ إِن‌ تَذَرهُم‌ يُضِلُّوا عِبادَك‌َ وَ لا يَلِدُوا إِلّا فاجِراً كَفّاراً نوح‌ ‌آيه‌ 27 و 28.

إِنَّهُم‌ كانُوا قَوماً فاسِقِين‌َ فسق‌ بتمام‌ معني‌ ‌از‌ كفر و شرك‌ و ظلم‌ و عصيان‌ و طغيان‌ و افتراء و استهزاء و ‌غير‌ اين‌ها ‌که‌ ‌در‌ موارد زيادي‌ ‌در‌ آيات‌ شريفه‌ اشاره‌ ‌شده‌.

]

(آیه 46)- در این آیه اشاره کوتاهی به سرنوشت پنجمین قوم یعنی قوم نوح کرده، می‌فرماید: «همچنین قوم نوح را پیش از آنها هلاک کردیم، چرا که قوم فاسقی بودند» (وَ قَوْمَ نُوحٍ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ کانُوا قَوْماً فاسِقِینَ).

«فاسق» به کسی می‌گویند که از محدوده فرمان خداوند قدم بیرون گذارد،

ج4، ص549

و آلوده به فکر و ظلم یا سایر گناهان شود.